Ташкент метро нь Узбекистаны нийслэл хотын оршин суугчид болон зочдод үйлчлэх өндөр хурдны газар доорх тээврийн систем юм. Ташкент хотод метро барих ажил 1968-1972 онд эхэлсэн бөгөөд эхний шугам нь 1977 онд ашиглалтад орсон. Түүний станцууд нь дэлхийн хамгийн гоёмсог газруудын нэг юм. Хуучин ЗХУ-ын ихэнх орнуудаас ялгаатай нь Минсктэй төстэй гүехэн системтэй.
Тодорхойлолт
Ташкент метро нь Ташкентийн авто тээврийн аж ахуйн нэгжүүдийн холбооны мэдэлд байдаг. Шугамуудын нийт урт 38.25 км, зогсоолын тоо 29. Салбаруудыг шинээр барьж, хуучин шугамыг өргөтгөж байна. 2019 онд дахин 8 буух цэг, цахилгаан баазыг ашиглалтад оруулахаар төлөвлөж байна.
Газар доорх хонгилын гүн 8-25 метр, тайзны дундаж урт 1.4 км. Энэхүү дизайн нь Рихтерийн хэмжүүрээр 9 хүртэлх баллын газар хөдлөлтийг тэсвэрлэхийн тулд бат бэхийн элементүүдийг ашигладаг.
Дундажгалт тэрэгний хурд 39 км / цаг, хамгийн дээд хурд нь 65 км / цаг хүрдэг. Өдөр бүр 200-300 мянган зорчигч Ташкентын метроны үйлчилгээг ашигладаг (долоо хоногийн өдрөөс хамааран). Жилийн зорчигчдын дундаж урсгал 60-70 сая байна
Хөдлөх бүрэлдэхүүний үндэс нь ЗХУ-д Мытищийн машин үйлдвэрлэлийн үйлдвэрт бүтээгдэж, улмаар шинэчлэгдсэн 81-717/714 төслийн метроны галт тэрэгнүүд юм. Амжилттай дизайны ачаар тэдгээрийг хэд хэдэн аж ахуйн нэгж өнөөдөр үйлдвэрлэсээр байна.
2015 оны 6-р сарын 17-ноос Ташкентын метронд орчин үеийн загвартай, сайжруулсан эргономик, техникийн шинж чанар бүхий шинэ машинууд ашиглалтад орлоо. Шинэчлэгдсэн хөдлөх бүрэлдэхүүн нь Чиланзарын шугамаар зорчигч тээвэрлэдэг. Цаашид бусад чиглэлийн цэцэрлэгт хүрээлэнг шинэчлэхээр төлөвлөж байна.
Ташкент хотод метро баригдаж байх үед
Ташкент метро барих зураг төслийн ажил 1966 онд хотод хүчтэй газар хөдлөлт болсноос хоёр жилийн дараа буюу 1968 онд эхэлсэн. Энэ шалтгааны улмаас дизайнеруудаас даацын бүтцийг бэхжүүлэх цогц арга хэмжээг бэлтгэх шаардлагатай байсан бөгөөд тэд үүнийг гайхалтай хийжээ. Дахиж ийм хүчтэй газар хөдлөлт болоогүй ч метро сул чичиргээг тэсвэрлэж чадсан.
Зураг төслийг хуучнаар ЗХУ-ын Метрогипротрасын салбар байсан Ташметропроектт даатгасан. Богино хугацаанд Узбекийн барилгачид шаардлагатай үйлдвэрлэлийн баазыг бий болгож, цутгамал төмрийн хоолой үйлдвэрлэх ажлыг зохион байгуулж,төмөр бетон бүтээц.
Хонгилын баг нь Андижан дахь голдирол, Сибирийн газар доорх байгууламжийн бүтээн байгуулалтад сайнаар нотлогдсон 2-р хонгилын отрядын үндсэн дээр байгуулагдсан. Метро барилгачид нэрэх хонгилыг жолоодох явцад Ташкентын геологийн онцлог шинж чанартай лесс хөрсний урьдчилан таамаглах боломжгүй байдлаас болж техникийн олон төвөгтэй асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай болсон. Маш их шохойн чулуу бүхий тунамал чулуулаг нь механикжсан цогцолборуудын хөдөлгөөний улмаас үүссэн чичиргээний улмаас хүчтэй нягтаршсан бөгөөд олон тонн механизмууд унасан хоосон зайг үүсгэдэг. Үүний үр дүнд ахиц дэвшил төлөвлөснөөс удааширсан. Механикжуулаагүй бамбай аргыг ашиглан живэгчийг орхиж, хонгил ухах шаардлагатай болсон.
Чиланзарын анхны шугамын барилгын ажил 1972 онд эхэлсэн бөгөөд 1977 оны 11-р сарын 6-нд есөн өртөөнд баригдаж дууссан. 1980 онд салбарыг өргөтгөж, 1984 онд Узбекистаны хоёр дахь шугамыг эхлүүлсэн. Гурав дахь Юнусабад салбарын эхний 6 станц 2001 онд нээгдсэн. Хотын захад байрлах хүн ам шигүү суурьшсан суурин газрууд руу шугам татах нь цаашдын хөгжлийг харж байна.
Зардал
Ташкент хотын метро бол хүн амын бүх давхаргад үйлчлэх хотын нийтийн тээврийн хэрэгсэл юм. Захиргаа аялалын зардал болон аж ахуйн нэгжийн эдийн засгийн үр ашгийн хооронд зохистой тэнцвэрийг хадгалахыг хичээж байна. Гэвч сүүлийн 10 жилийн хугацаанд тариф 3 дахин өссөн байна.
2016 оны 4-р сарын 1-ээс Ташкентын метроны жетоныг 1200 сум (9.50 рубль) үнээр худалдаалж байна. Аялалын картуудНэг сарын картыг 166,000 сумаар (1,320 рубль) санал болгож байна. 2018 оны өвөл Ерөнхийлөгч Шавкат Мирзиёев зорчигч урсгалыг нэмэгдүүлэх замаар тийзний үнийг бууруулах шаардлагатайг илэрхийлсэн.
Архитектур
Ташкентийн метро барих явцад хариуцлагатай эрх баригчид онгоцны буудал, лоббины тохижилтыг хэмнээгүй. Төсөлд эхлээд ЗХУ-ын өнцөг булан бүрээс авъяаслаг архитекторууд, дизайнерууд, уран барималчид, дараа нь үндэсний болон гадаадын мэргэжилтнүүд оролцов. Үүний үр дүнд Узбекистаны нийслэл хотын метро манай гараг дээрх хамгийн үзэсгэлэнтэй газруудын нэгээр тодорчээ.
Буудал тус бүрийг уран сайхны архитектурын элементүүд болон жижиг баримлын хэлбэрээр чимэглэсэн нь нэр, сэдвийг бэлгэддэг. Танхим, буух тавцан, гарц, үүдний танхимын чимэглэлд соёл, монументаль, гоёл чимэглэлийн урлагийн үндэсний уламжлалыг ажиглаж болно. Өнгөлгөө хийхдээ хар, улаан, саарал боржин чулуу, гантиг, керамик, мод, шил, смальт, хуванцар, алебастр, төрөл бүрийн металл болон бусад материалыг ихэвчлэн ашигладаг.
Чиланзар шугам (улаан)
Ташкент метроны хамгийн эхний шугам нь 15.5 км урттай. Түүний нээлт 1977 оны 11-р сарын 6-нд болсон нь Төв Азид анхных болсон юм. 1980-аад онд энэ зайг уртасгасан. Газар доорх 12 буух буудал багтсан:
| Нэр | Хуучин нэр | Орчуулга | Станцын төрөл |
| "Олмазор" (Олмазор) | "Сабира Рахимова" | "Алимны цэцэрлэг" | Багана |
| "Чилонзор" (Чилонзор) | "Унабиум цэцэрлэгт хүрээлэн" | Ганц биетэй | |
| "Мирзо Улуг'бек" (Мирзо Улуг'бек) | "ЗХУ-ын 50 жил" | "Мирза Улугбек" | Багана |
| "Новза" (Новза) | "Хамза" | "Новза" | Ганц биетэй |
| "Миллий бурхан" (Милли бог) | "Комсомольская", "Ешлик" | "Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн" | Багана |
| "Xalqlar do'stligi" | "Бунёдкор" | "Ард түмний найрамдал" | Багана |
| "Пахтакор" (Пахтакор) | "Хөвөн тариалагч" | Багана | |
| Мустакиллик талбай | "Лениний талбай" | "Тусгаар тогтнолын талбай" | Цул багана |
| "Amir Temur xiyoboni" (Amir Temur xiyoboni) | "Аравдугаар сарын хувьсгал", "Төв талбай" | "Амир Төмөрийн талбай" | Багана |
| "Хамид Олимжон" (Хамид Олимжон) | "Хамид Алимжан" | Ганц биетэй | |
| "Пушкин" (Пушкин) | "Пушкинская" | Багана | |
| "Бюк Ипак Ё'ли" (Бүюк Ипак Ё'ли) | "Максим Горький" | "Их торгоны зам" | Ганц биетэй |
Магадгүй энэ бол бүхэл бүтэн метроны хамгийн үзэсгэлэнтэй салбар байх.
Узбекистан шугам (цэнхэр)
Ташкент метроны цэнхэр шугамын эхний 4 буудал 1984 оны 12-р сарын 8-нд ажиллаж эхэлсэн бөгөөд дараа нь 1987, 1989, 1991 онд сунгагджээ. Нийт урт нь 14.3 км. Өнөөдөр 11 зогсоолтой.
| Нэр | Хуучин нэр | Орчуулга | Станцын төрөл |
| "Беруний" (Беруний) | "Беруни" | Ганц биетэй | |
| "Tinchlik" (Tinchlik) | "Энх тайван" | Багана | |
| "Чорсу" (Чорсу) | "Дөрвөн зам" | Ганц биетэй | |
| "G'ofur G'ulom" | "Гафур Гулям" | Багана | |
| "Алишер Навоий" (Алишер Навоий) | "Алишер Навои" | Багана | |
| "Узбекстан" (О'збекстан) | "Узбек" | Ганц биетэй | |
| "Космонавттар" (Космонавттар) | "Сансрын нисгэгчдийн өргөн чөлөө" | "Сансрын нисэгчид" | Багана |
| "Ойбек" (Ойбек) | "Айбек" | Багана | |
| "Ташкент" (Тошкент) | "Ташкент" | Багана | |
| "Mashinasozlar" (Mashinasozlar) | "Ташсельмаш" | "Машин үйлдвэрлэгч" | Багана |
| "Дустлик" (До'стлик) | "Чкаловская" | "Найрамдал" | Ганц биетэй |
Салбарын онцлог нь гантиг, боржин чулуун чимэглэлд өргөн хэрэглэгддэг.
Юнусабад шугам (ногоон)
Гуравдугаарт, Ташкентын метроны хамгийн сүүлийн үеийн шугамын урт нь 6.4 км. Бүх 6 идэвхтэй станц 2001 оны 10-р сарын 24-нд ашиглалтад орсон.
| Нэр | Хуучин нэр | Орчуулга | Станцын төрөл |
| "Шахристан" (Шахристон) | "Хабиб Абдуллаев" | "Шахристан" | Багана |
| "Бодомзор" (Бодомзор) | "VDNH" | "Бүйлс цэцэрлэг" | Ганц биетэй |
| "Бага" (Бага) | "Бага" | Багана | |
| "Абдулла Кодирий" (Абдулла Кодирий) | "Алай зах" | "Абдулла Кадири" | Багана |
| "Юнус Ражабий" (Юнус Ражабий) | "Юнус Ражаби" | Багана | |
| "Мингүрик" (Мин О'рик) | "Лахути" | "Мингурик" | Багана |
2019 онд "Туркстан" (Туркистон) болон "Юнусабад" (Юнусобод) гэсэн хоёр станцыг нээхээр төлөвлөж байна. 4 зогсоол болон Юнусободын цахилгаан бааз зураг төслийн шатандаа байна.
Сэргэлийн шугам (улбар шар)
2000-аад онд бүгд найрамдах улсын засаг захиргаа Ташкент хотын метроны сүлжээг өргөтгөх төлөвлөгөөг бэлтгэх даалгавар өгчээ. Шинэ салбар нь хотын өмнөд хэсэгт байрлах зорчигч тээврийн ачааллыг бууруулах зорилготой юм. Олмазорын буудлаар Чиланзарын шугамтай огтлолцоно.
Төслийн өртөг өндөр байсан ч 2016 оны сүүлээр идэвхтэй хонгилын ажил эхэлсэн бөгөөд 2019 онд дуусгах ёстой. Ташкентын метроны улбар шар шугамын станцуудын нэрийг хараахан батлаагүй байгаа боловч төсөлд урьдчилсан байдлаар дараах байдлаар заасан болно:
- "Отчопар" (Отчопар);
- "А. Ходжаева" (А. Хо`жаев);
- "Чаштепа" (Чоштепа);
- "Турсунзода" (Турсунзода);
- "Сэргэли" (Sirg`ali);
- "Ehtirom" (Ehtirom).
Эрх баригчид ирээдүйд одоо байгаа бүх маршрутыг нэг сүлжээнд нэгтгэж, цагираган салбар байгуулахаар төлөвлөж байна.
